Nhắc đến điện ảnh kinh dị Nhật, sẽ có nhiều luồng ý kiến mâu thuẫn. Điện ảnh kinh dị Nhật là một khái niệm vô cùng đặc thù, khiến những bộ phim nổi bật giữa hàng loạt bộ phim cùng thể loại ra mắt hàng năm.
Không chỉ mang nhiều tầng ý nghĩa chồng lên nhau, phim kinh dị Nhật gắn bó mật thiết với tín ngưỡng và quan niệm truyền thống của xứ sở hoa anh đào, cùng với đó là một thế giới tưởng tượng kỳ quặc không phải ai cũng “cảm” được hết.
1. “Mindset khác thường”
Nhiều bộ phim kinh dị Nhật trông có vẻ rất bình thường – ít nhất là theo tiêu chuẩn của thể loại kinh dị, nhưng vẫn có những bộ phim trông ở mọi góc nhìn vẫn trông lạ lùng đến mức ngoài sức tưởng tượng.
Sadako từ Ringuvà Kayako của Ju-onlà hình mẫu Onryo trong dân gian Nhật Bản – một oán linh đầy thù hận điên cuồng – đây là hình mẫu mà khán giả nào ở bất cứ nền văn hóa nào cũng có thể liên hệ. Bất cứ nền điện ảnh nào cũng có thể biến một cuốn băng thành vật chứa lời nguyền và những quốc gia từ Á đến Âu đều có ít nhất một ngôi nhà ma ám.
Nhưng chỉ có nền điện ảnh mặt trời mọc có thể biến một biểu tượng ốc xoắn thành nỗi ám ảnh chết chóc trong Uzumaki (2000), một người đàn ông “hòa tan” với máy móc trong Tetsuo: The Iron Man, biến internet thành cuộc “xâm lăng” rùng rợn trong Kairo (Pulse), trong Naked Blood (1996), một thí nghiệm thuốc mới trở thành một màn “body horror” ớn lạnh kết hợp giữa nỗi đau và khoái cảm. Trong Exte (2007), đi nối tóc sẽ là quyết định khiến bạn hối hận đến kiếp sau khi nó chính là thứ giết bạn.
Một thực tế là những bộ phim kinh dị Nhật càng siêu thực càng mang ý nghĩa, cũng như để lại dư vị vừa khó hiểu vừa cuốn hút, ngay cả khi nhiều lúc chủ đề trông có vẻ được cường điệu hóa đến không tưởng.
2. Phim kinh dị Nhật thường rất từ tốn
Khi xem một phim Mỹ, thời lượng như thế nào sẽ làm người xem cảm nhận được nhịp phim trôi qua nhanh như thế ấy. Song, điều đó không áp dụng với phim Nhật, đặc biệt là phim kinh dị. Những bộ phim Nhật luôn từ tốn với câu chuyện của chúng và có nguyên do chính đáng.
Nền điện ảnh kinh dị Nhật không chuộng những vong hồn ma quỷ chộp giật, mà yêu thích bồi đắp một bầu không khí quỷ dị. Và điều đó chỉ có thể đạt được nhờ vào nhịp phim “thong thả” của phim. Chậm rãi nhưng không hề dư thừa, các bộ phim có thể kể một câu chuyện khó đoán với những cú plot-twist không thể ngờ đến. Cùng với đó là một không gian nghẹt thở đánh vào cảm nhận của khán giả. Nhiều lúc, nhịp phim chậm rãi này gợi nhớ đến các thước phim tài liệu.
3. Nếu bị ma Nhật đuổi, bạn có thể đổ lỗi cho gia đình và hoàn cảnh của “nó”
Hollywood liên hệ ma quỷ với địa ngục và Satan, còn nếu một linh hồn trở thành một oán linh tàn nhẫn trong phim Nhật, bạn có thể đổ lỗi cho gia đình và xã hội. Phim kinh dị Nhật là tấm gương phản chiếu một xã hội lẫn góc tối. Và không có góc tối nào ám ảnh và tạo cảm hứng cho các nhà làm phim Nhật là một gia đình tan vỡ và một xã hội cứng nhắc.
Sự kinh hoàng của các phim này đều đến từ những gia đình hạt nhân đã vụn vỡ từ trong ra ngoài, những đứa trẻ bị bỏ mặc về mặt tinh thần hoặc thể xác, những phụ huynh chết thảm trong bạo lực gia đình đẫm máu. Nhà trường độc hại với nạn bắt nạt. Những cá nhân quá khác biệt với tiêu chuẩn. Hồn ma bạo lực của phim Nhật 90% đến từ môi trường gai góc này. Đối với điện ảnh Nhật, câu nói “chúng ta sống trong một xã hội” mang ý nghĩa thật sự rùng rợn.
Nếu đã theo dõi phim kinh dị Nhật thường xuyên, sẽ không khó để nhận dạng cách hù dọa rất đặc thù. Không thể dùng các từ điển hình của Hollywood để phân loại các pha hù doạ trong phim ảnh kinh dị Nhật. Song, hù dọa không phải mắt xích quá trọng yếu như ở các phim Hollywood.
Nhiều bộ phim Nhật Bản xoay quanh những linh hồn báo thù. Chúng diễn ra trong cuộc sống đời thường của con người, tạo ấn tượng rằng điều này cũng có thể xảy ra với người xem bất cứ lúc nào. Những vật dụng hàng ngày bỗng trở nên nguy hiểm và những nơi thường ngày trở thành một hố đen sợ hãi.
Hình ảnh kinh dị của nền điện ảnh kinh dị xứ hoa anh đào thường khiến bạn rợn người và khó chịu tột đỉnh, nhưng đó chỉ là một phần của quá trình gây sợ hãi.
Phim Nhật tập trung vào nỗi sợ hãi bên trong tâm trí, trái ngược với nỗi sợ hãi về thể chất. Có ít âm thanh tổng thể hơn, vì sự im lặng trong đó còn đáng sợ hơn cả tiếng than khóc của hồn ma. Những bộ phim nổi tiếng của Nhật Bản như Ju-on: The Grudge, The Ring, Dark Water và The Eye đều sử dụng cảm giác kinh hoàng và hồi hộp kết tinh từ câu chuyện và bầu không khí đen tối được xây dựng từ đầu.
Những đặc trưng này xuất hiện trong hầu hết các bộ phim kinh dị Nhật, mới đây nhất là Kinh Cầu Ma đang khởi chiếu tại rạp bắt đầu từ 12.01.2024 – một bộ phim chia sẻ nhiều điểm tương đồng với Ju-on và Ringu.
Nhưng không vì thế mà bộ phim trở thành một bản sao chép vô hồn. Bằng cách kết hợp những yếu tố đặc trưng, úp mở như một cuốn truyện manga, bộ phim đem đến một trải nghiệm kinh dị hãi hùng.