Sáng Đèn là bộ phim lấy chủ đề về cải lương và người nghệ sĩ đời sân khấu – một điểm nhấn riêng biệt giữa chủ đề lứa đôi và gia đình của những bộ phim Việt đa số trên thị trường hiện nay. Dù vậy, đây không phải là lần đầu tiên điện ảnh kể câu chuyện cải lương truyền thống. Trước đó, Song Lang (2018) là cái tên nổi bật nhất.
Bằng cách đưa cải lương lên màn ảnh rộng, thẩm thấu vào những trang kịch bản, dù ít dù nhiều, điện ảnh níu giữ tiếng vọng hoài cổ và trọng yếu hơn là mang nó đến một lứa khán giả trẻ hơn – gen Z. Sự xuất hiện của Sáng Đèn vì thế mà trở thành một điểm sáng hiếm hoi làm phong phú hơn chủ đề phim ảnh của Việt Nam.
Sáng Đèn tiếp nối một xu hướng quen thuộc
Đó là điện ảnh hiện đại đưa một khía cạnh nào đó của cải lương vào mạch truyện. Sáng Đèn là một trong nhiều bộ phim điện ảnh mang cải lương lên màn ảnh rộng. Sáng Đèn kể câu chuyện về những nghệ sĩ muốn giữ lửa nghề. Nhịp điệu dàn trải mô tả những lát cắt về gánh hát Viễn Phương và các trụ cột của nó, về cách họ đến với nghề và những đêm lưu diễn khốn khó mà tràn đầy niềm vui, và sự chật vật của các nghệ sĩ khi cải lương bước vào giai đoạn thoái trào.
Những bộ phim trước đó lấy cảm hứng từ cải lương không quá nhiều, nhưng từng phim lại thể hiện một hoặc vài khía cạnh của bộ môn nghệ thuật truyền thống. Đó có thể là những mẩu vụn nho nhỏ như màn biểu diễn của nghệ sĩ Bạch Tuyết trong Biệt Đội Rất Ổn hiện đại. Ở Song Lang, cải lương làm chất xúc tác và kết nối hai nhân vật chính Phụng Linh và Dũng “Thiên Lôi”.
Trước Sáng Đèn, Gạo Chợ Nước Sông là bộ phim thuần cải lương phải nhắc đến
Sài Gòn, Anh Yêu Em (2016) có đến 5 câu chuyện, một trong số đó là câu chuyện về bà Ba Lệ Châu và ông Sáu Lương muốn sống chết với nghề cải lương. Bao Giờ Hết Ế cũng chèn một trích đoạn cải lương nhằm tuyển rể.
Nếu nói đến một bộ phim lấy cảm hứng thuần cải lương, thì Gạo Chợ Nước Sông (2019) là cái tên đáng chú ý nhất bên cạnh Song Lang. Khi những bộ phim chỉ trích đoạn cải lương là chính, Gạo Chợ Nước Sông của đạo diễn Huỳnh Tuấn Anh để câu chuyện đắm chìm vào cải lương khi khắc họa cuộc đời của một đào chính khi bộ môn này còn ở kỳ cực thịnh. Nhưng nhiều khi, cải lương lại được chèn vào một cách vô duyên như trong Cù Lao Xác Sống.
Khi điện ảnh kể chuyện cải lương - Song Lang
Thấy gì khi điện ảnh kể chuyện cải lương?
Những bộ phim chủ đề khác nhau đều có cách khác nhau để thể hiện cải lương trong dòng kịch bản của chúng. Mỗi khi xuất hiện, yếu tố này trở nên nổi bật. Nếu đặt các tựa phim như thế cạnh nhau, một bức tranh vừa sống động vừa đượm buồn được thể hiện.
Trong những năm qua, cải lương đã và đang được điện ảnh ưu ái cài cắm vào câu chuyện như một hướng đi mới, rồi dần trở thành một nguồn cảm hứng Sáng Đèn đã thể hiện. Ở bối cảnh loại hình nghệ thuật sân khấu đang rơi vào thế yếu như hiện nay, điện ảnh – môn nghệ thuật đã khiến cải lương gặp khó ngay từ đầu – giờ là cứu tinh đúng lúc của cải lương.
Hơi thở cải lương trong Sài Gòn, Anh Yêu Em
Đã có nhiều nỗ lực để đổi mới loại hình nghệ thuật sân khấu. Truyền hình đã lấy nhiều vở tuồng cải lương làm kịch bản cho các phim dài tập, tái hiện cải lương trong đời sống đời thường như trong Đất Phương Nam. Thậm chí, trong những năm qua, nghệ sĩ đã chăm chút cho các web-drama cải lương để giữ lửa cho môn nghệ thuật khi sân khấu ngày càng vắng vẻ. Song, không có phương tiện nào hiệu quả hơn điện ảnh trong việc góp phần gìn giữ cải lương.
Khi điện ảnh được phổ biến rộng rãi và thu hút nhiều tầng lớp khán giả, cải lương ít nhiều được truyền tải ấn tượng để người xem nhận thức được bộ môn tuồng sân khấu vẫn còn tồn tại và thông qua điện ảnh, người xem còn chứng kiến những cột mốc thăng trầm của bộ môn qua năm tháng.
Trong Song Lang, cải lương là yếu tố xúc tác, không phải tuyến truyện chính
Trong điện ảnh, cải lương được sử dụng với tính toán kỹ lưỡng, thường là các trích đoạn hoặc câu hát cài cắm đúng nơi đúng lúc với thời lượng vừa phải. Chúng đủ dài để khơi gợi cảm xúc, và đủ ngắn để không khiến các khán giả ngán ngẩm hoặc cảm thấy mọi thứ trong phim bỗng nhiên quá sướt mướt. Phim kể chuyện có tính kịch nhưng vẫn đảm bảo tính điện ảnh.
Đối với những khán giả lớn tuổi, những trích đoạn cải lương như khoảnh khắc hoài niệm. Khán giả trẻ hơn có thể cảm thấy xa lạ và không quen, nhưng bộ môn này vẫn để lại ấn tượng và nhận thức về một bộ môn nghệ thuật độc đáo của Việt Nam vẫn còn tồn tại. Quan trọng hơn, yếu tố ấy được chú trọng và dàn dựng tỉ mỉ. Dù không dài, đó vẫn khắc họa một phần linh hồn của cải lương và giữ môn nghệ thuật sống với thời gian.